Norweska literatura zachwyca w ostatnich latach przede wszystkim dzięki Nordic Noir – gatunkowi skandynawskiego kryminału, który w znacznie mroczniejszy i tajemniczy sposób obrazuje różnego rodzaju zbrodnie i zagadki kryminalne. Warto mieć jednak świadomość, że w Norwegii pojawiło się też swojego czasu wielu wybitnych dramaturgów, wśród których na szczególne wyróżnienie zasługuje niewątpliwie Henrik Ibsen. Kim był, jak tworzył i dlaczego w Norwegii uważany jest za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli lokalnego świata literackiego?
Henrik Ibsen – od narodzin do pierwszych prób literackich
Henrik Ibsen urodził się 20 marca 1828 roku w Skien, gdzie jako syn rodziny kupieckiej i najstarszy z pięciorga rodzeństwa wychowywał się do 15 roku życia. Ibsen przeniósł się w 1843 roku do Grimstad, gdzie jako nastolatek pracował w roli pomocnika aptekarskiego i gdzie podejmował swoje pierwsze próby literackie. Ibsen spędził w Grimstad kilka lat, jednak miasto nie przyniosło mu oczekiwanego szczęścia. W 1850 roku przeniósł się więc do Christianii, czyli dzisiejszego Oslo, gdzie zadebiutował na scenie ze swoim pierwszym dziełem – „Kjæmpehøien” (w polskim tłumaczeniu Grób Hunów). Krótko po debiucie Ibsen zdecydował się na kolejną przeprowadzkę, gdzie w latach 1851-1857 tworzył jako pomocnik reżysera i dramaturg w teatrze Det Norske Theater. Po sześciu latach i wielu udanych premierach sztuk Ibsena, dramaturg zdecydował się na ponowną przeprowadzkę do Christianii i podjęcie roli szefa teatru Christiania Norske Theater. Niestety, lata po przeprowadzce można dziś zaliczyć do najtrudniejszych w jego życiu – teatr zbankrutował w 1862 roku, sam Ibsen miał problemy finansowe, a jego przywiązanie do Norwegii jako ojczyzny słabło. Ostatecznie zdecydował się na emigrację – przez kolejne 27 lat swojego życia zamieszkiwał zarówno we Włoszech, jak i Niemczech, tam też tworząc swoje kolejne dzieła i odnosząc pierwsze prawdziwe sukcesy literackie.
Henrik Ibsen we Włoszech – największe dzieła norweskiego dramaturga
Ibsen, w przypływie nowych sił twórczych i potrzeby stworzenia dla siebie nowego życia za granicą stworzył we Włoszech dwa dzieła, które do dziś uznaje się za jedne z najbardziej przełomowych w jego karierze – „Branda” i „Peera Gynta”. Jeszcze większym sukcesem cieszyły się jego dzieła stworzone w Monachium i Dreznie, po wyprowadzce do Niemiec. Dzieła takie jak „Nora”, „Dzika kaczka” czy „Hedda Gabler”. Ibsen zdecydował się na powrót do ojczyzny dopiero w 1891, gdy jego rozpoznawalność jako jednego z najbardziej cenionych współczesnych pisarzy Norweskich była już mocno zauważalna. Ibsen zmarł w 1906 roku, jednak do tego czasu jego dzieła grywano już na deskach teatrów w całej Europie – odszedł wiedząc, że zbudował dla siebie rozpoznawalne nazwisko i pozycję na kartach norweskiej historii literatury.
Inspiracje dramatów Ibsena – romantyzm, baśnie i wątki historyczne
Pierwsze dramaty Ibsena zaliczane są bez wątpienia do nurtu narodowego romantyzmu – będący pod wpływami duńskiego pisarza Adama Oehlenschlägera Ibsen zdecydowanie wplatał w swoje utwory wydarzenia historyczne istotne dla Norwegii i starożytnego świata. Dramaturg wykorzystywał też w wielu utworach bogatą historię Norwegii opisaną w baśniach, sagach i wierzeniach ludowych. Faza narodowego romantyzmu Ibsena zakończyła się jednak w momencie, gdy ten stracił podziw dla Norwegii jako kraju, zawiedziony postawą Norwegów w konflikcie między Danią a Prusami. Dramaturg porzucił wówczas tematykę narodową, skupiając się na bardziej uniwersalnych i przystępnych dla szerszego grona europejskich odbiorców kwestiach – nieprzystosowanych do świata indywidualistach. Ibsen skupił się na tematyce społeczno-obyczajowej, tworząc realistyczne dramaty bezlitośnie odsłaniające zakłamanie świata mieszczańskiego, łącząc ze sobą elementy realizmu i naturalizmu. To dzięki tego typu podejściu do bohaterów swoich dramatów zyskał uznanie, które podąża za jego dziełami po dziś dzień.
Ibsen jest dla Norwegów jedną z ważniejszych postaci świata literackiego i nawet ci, którzy nie doceniają na co dzień powstałych na przestrzeni wieków dramatów i sztuk teatralnych rozpoznają go jako jednego z najwybitniejszych przedstawicieli norweskiej literatury. W końcu to dzięki Ibsenowi stała się ona rozpoznawalna w całej Europie!
zdjęcie: wikipedia.pl