Wręczona po raz pierwszy w 1901 roku Nagroda Nobla jest po dziś dzień jedną z najważniejszych nagród naukowych i trofeum, które chciałby mieć w swojej kolekcji każdy, kto działa w dziedzinie literatury, fizyki, chemii i medycyny. Zasady przyznawania nagród, ich liczebność czy liczne kontrowersje związane z poszczególnymi nominacjami zmieniały się przez lata, jednak jedno pozostaje niezmienne – nagroda nazwana imieniem szwedzkiego wynalazcy dynamitu z pewnością nie traci na swojej wartości. Jak na przestrzeni lat tworzył się jej kult i dlaczego Alfred Nobel postanowił w ogóle stworzyć nagrodę swojego imienia?
Od dynamitu, do pokojowej nagrody Nobla
Kiedy Alfred Nobel wynalazł dynamit, jego zamysłem było przestraszenie ludzi na tyle, by ci odstąpili od wojen i wybrali nieco mniej inwazyjną drogę rozwiązywania sporów. Niestety, jego pomysł przyjął się jako jeden z najważniejszych w dziedzinie broni wynalazków ludzkości, decydując o wyniku wielu starć wojskowych. Sumienie Alberta ucierpiało na tym znacząco. Receptą na leczenie poczucia winy miała być właśnie ustanowiona przez niego nagroda imienia Nobla.
Młody Alfred Nobel zdobywał swoje doświadczenie i wiedzę w Sankt Petersburgu, gdzie mieszkał wraz z rodziną od 1837 roku. W 1850 roku trafił do Paryża, pod opiekę francuskiego badacza, chemika i fizyka, który wcześniej pracował z Ascanio Sobrero – odkrywcą nitrogliceryny. To pod jego opieką rozwijał się, doprowadzając do swojej pierwszej, eksperymentalnej detonacji w 1862 roku. Już rok później udało mu się otrzymać patent na tzw. zapalnik Nobla, ustanawiając jednocześnie zasadę początkowego zapłonu, która miała fundamentalne znaczenie dla rozwoju techniki materiałów wybuchowych.
Jednym z kluczowych wydarzeń, które doprowadziły Nobla do wynalezienia dynamitu było odkrycie w okolicach Hamburga ziemi okrzemkowej, która nie reagowała z nitrogliceryną. Z połączenia obu z detonatorem powstał dynamit, który początkowo wykorzystywano go głównie przy budowie dróg i tuneli. Nobel opatentował jego produkcję, dorabiając się tym samym wielkiego majątku. Do końca życia udało mu się opatentować ponad 300 innych wynalazków.
Nagroda Nobla – 119 lat historii
Albert Nobel nigdy się nie ożenił, nie miał też potomków, co pod koniec jego życia doprowadziło go do głębokich przemyśleń o najlepszym wykorzystaniu zgromadzonego majątku. Postanowił więc, na podstawie zgromadzonych przez lata działań na arenie naukowej doświadczeń, zbudować instytucję, która wspierałaby osoby działające na rzecz ludzkości. Stworzenie Fundacji Nobla, która miała przyznawać nagrody będące wsparciem dla naukowców prowadzących badania wydało się jednym z najbardziej słusznych pomysłów. Sam Nobel wyznaczył pięć dziedzin, w których nagroda miała być przyznawana i zaznaczył, że wyróżniona nagrodą osoba ma być tą, która w danym roku uczyniła najwięcej w swojej dziedzinie.
Po 119 latach istnienia, Nagroda Nobla w dalszym ciągu stanowi jedną z najważniejszych w dziedzinach naukowych. Trofeum, na które chciałby zasłużyć kiedyś każdy naukowiec. Laureaci nagrody, poza złotym medalem i dyplomem honorowym otrzymują nagrodę finansową w wysokości ok. 8 mln koron szwedzkich – ok. 4,5 mln zł. Ze względu na prestiż nagrody, na który od początku naciskał sam Nobel, proces wyboru laureatów jak i same nominacje są niezwykle rygorystyczne.
Najbardziej rozpoznawalną, prestiżową nagrodę w dziedzinie nauki Królewska Szwedzka Akademia Nauk. Zgodnie z założeniem Nobla, nagrody przyznaje się w dziedzinie: fizyki, chemii, medycyny lub fizjologii oraz literatury. Dodatkowo, Norweski Komitet Noblowski wręcza Pokojową Nagrodę Nobla, dedykowaną dla osób i organizacji za ich ponadprzeciętną działalność na rzecz światowego pokoju. W dziedzinie ekonomii nagrody przyznaje laureatom Bank Szwedzki.
zdjęcie: wikipedia