Cmentarz leśny Skogskyrkogården, położony w dzielnicy Gamla Enskede w Sztokholmie to drugi pod względem wielkości cmentarz Szwecji i zabytek, znajdujący się nie tylko krajowej liście zabytków, ale i Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości UNESCO. Na cmentarzu mieści się około 100 tysięcy grobów, postawionych tam w przeciągu niespełna 100 lat istnienia cmentarza.
Cmentarz zintegrowany ze środowiskiem naturalnym
Decyzja o budowie nowego cmentarza zapadła w Sztokholmie jeszcze przed wybuchem I wojny światowej, a sama realizacja projektu została zakończona w latach 1917-1920. Już od początku planowano, by cmentarz jak najlepiej zgrał się z okoliczną naturą, zgodnie ze Szwedzką zasadą najlepszego traktowania otaczającej przyrody. Cmentarz, który stworzono ostatecznie w lesie, stał się więc nie tyle zwyczajnym miejscem pochówku, ile swoistym gajem dla zmarłych. Nawet wybudowane na cmentarzu kaplice i zabytkowe budynki doskonale wkomponowały się w projekt architektoniczny całego obiektu.
Pomysł zaprojektowania cmentarza wewnątrz lasu spotkał się z naprawdę dobrym odbiorem i dziś traktowany jest jako jedno z największych dokonań współczesnej architektury. Cmentarz Skogskyrkogården jest w skali świata miejscem szczególnym, bo właściwie żaden inny cmentarz nie znajduje się na tak ukształtowanym i tak zadbanym terenie naturalnym. Nic dziwnego, że został wpisany na listę UNESCO. Jak tłumaczono tę decyzję?
Cmentarz został uznany za jedyny w swoim rodzaju, zaprojektowany krajobraz kulturowy, łączący naturalne ukształtowanie terenu i naturalną roślinność z dziełami architektury i doskonałym terenem pod miejsca do pochówku. UNESCO uznało też, że Dzieło Asplunda i Lewerentza – twórców Skogskyrkogården, stworzyło nową formę miejsca pochówku, która w zasadniczy sposób wpłynęła na tworzenie innych miejsc pochówku na całym świecie. Teren Skogskyrkogården jest również, od 1987 roku, zabytkiem rangi państwowej chronionym przez miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego oraz ustawę o zabytkach.
Cmentarz leśny Skogskyrkogården na przestrzeni lat
Plany na zagospodarowanie terenów leśnych w południowej części Sztokholmu i stworzenie na nich nowego miejsca pochówku powstały już w 1912 roku. Radni przeznaczyli na nowy cmentarz aż 85 ha ziemi, choć metraż cmentarza został z biegiem lat powiększony do ponad 100 ha, jakie zajmuje obecnie. Jednym z głównych elementów cmentarza leśnego, poza nagrobkami i kaplicami są drzewa iglaste, które na stałe wpisały się w krajobraz miejsca i dzięki którym jest on nazywany cmentarzem leśnym. Według planów nowa nekropolia miała być nie tylko miejscem godnego pochówku, ale też miejscem maksymalnie dostępnym dla ogółu bez wprowadzania zbyt dużych zmian w samym krajobrazie. Nawet stawiane nagrobki nie mogły zmieniać tu ukształtowania terenu, co w efekcie stworzyło cmentarz unikalny w skali światowej. Skogskyrkogården został ukończony w 1940 jako harmonijna jedność natury i architektury.
Budowle powstałe na terenie leśnego cmentarza, a jest ich kilka, odzwierciedlają różne style budownictwa charakterystyczne dla różnych epok i kierunków architektonicznych. Niemniej, w połączeniu tworzą doskonałą całość, stanowiąc miejsce sakralne i przyciągając uwagę zarówno lokalnych mieszkańców, jak i turystów. Swoje miejsce mają tu zarówno zabytkowe kaplice, jak i krematorium, z których na co dzień korzysta się przy pochówku.
Cmentarzem zarządza obecnie administracja cmentarna gminy Sztokholm. Choć jest to miejsce pochówku zmarłych, ze względu na jego walory architektoniczne i status zabytku wpisanego na listę UNESCO, w okresie letnim oferuje się tu wycieczki z przewodnikiem, organizowane przy współudziale muzeum miejskiego Sztokholmu.
zdjęcie: wikipedia