Mroźna i niezwykle urokliwa Islandia, która jest dziś coraz częściej ciekawym wyborem wśród poszukujących nietypowych miejsc turystów jest krajem, o którego polityce mówi się za granicą raczej niewiele. Z tego też powodu nie każdy wie, że Islandia jest republiką dowodzoną przez prezydenta kraju i Parlament Islandii, jednoizbowy Althing, który jest uważany za najstarszy parlament na świecie. Jak jednak rządy Islandii zmieniały się na przestrzeni lat i kto rządzi nią dziś?
Islandia – od duńskiego panowania do niepodległości
Aby móc całkowicie zrozumieć historię Islandii i jej współczesny ustrój należy cofnąć się do czasów, w których ta znajdowała się pod duńskim panowaniem, a działania na rzecz jej autonomii były dopiero w początkowych stadiach rozwoju. To właśnie wtedy osoba Jóna Sigurðssona nabrała dla Islandczyków ogromnego znaczenia – to właśnie on, walcząc politycznie o samodzielność swojego kraju był w stanie skłonić ówczesnego króla Danii, Chrystiana X do reaktywacji islandzkiego parlamentu, Althingu, który jest najstarszym parlamentem na świecie. Jego rola miała być czysto doradcza, choć po czasie Sigurðsson zdołał wywalczyć rozszerzenie autonomii Islandii i powołanie ministra ds. islandzkich działającego przy duńskim królu.
Jón Sigurðsson, choć nigdy nie pełnił żadnej politycznej funkcji w swoim kraju, od zawsze traktowany był przez swoich rodaków za jedną z najważniejszych postaci w drodze do niepodległości Islandii. To dzięki niemu, filologowi i znawcy literatury staronordyjskiej udało się zachować dziedzictwo Islandii i dokumenty traktujące o niej jako pełnoprawnym kraju zanim ten dostał się pod władzę Danii. Gdy zmarł, Islandczycy nie tylko podjęli jego walkę i kontynuowali próby uniezależnienia Islandii, ale też okrzyknęli dzień jego urodzin, 17 czerwca, dniem niepodległości kraju. Islandczycy już w 1907 roku wyszli na ulice Reykjaviku, by żądać niepodległości, choć formalnie odzyskali ją dopiero w 1918 roku (pozostając jednak w dalszym ciągu w unii personalnej z Królestwem Danii), a później w 1943 roku, kiedy wygasł akt unii z Danią. Pomiędzy 1918 a 1943 rokiem formalną władzę na wyspie sprawował więc król Danii, a dopiero w 1944 roku została ona nadana pierwszemu prezydentowi kraju – Sveinnowi Björnssonowi.
Kto rządzi Islandią? Wybór prezydenta, ministrów i parlamentu
Pierwszą konstytucję Islandii uchwalono 17 czerwca 1944 roku, w rocznicę narodzin Jóna Sigurðssona, która od tego dnia stała się świętem narodowym Islandii. To tego dnia proklamowano republikę i przyjęto konstytucję, w której ujęte zostały wszystkie wytyczne dotyczące zadań i uprawnień poszczególnych organów sprawowania władzy w kraju. Konstytucja określała między innymi, że prezydent będzie odtąd wybierany co cztery lata w wyniku wyborów, o ile rządzący wówczas prezydent będzie miał jakiegokolwiek politycznego oponenta chcącego przejąć jego posadę. W myśl tej zasady zdarzały się już lata, w których rządzący prezydent pozostał na stanowisku na kolejną kadencję bez ponownych wyborów, ponieważ nikt nie chciał stanąć w nich przeciwko niemu. Zasada ta sugeruje też jednak, że kadencje prezydenta Islandii mogą być nieograniczone liczbowo, czego najlepszym przykładem jest rządzący tam w latach 1996 – 2016 Ólafur Ragnar Grímsson.
Premier Islandii wskazywany jest przez prezydenta, natomiast rząd przez premiera, choć jego wybór musi zostać zatwierdzony przez Parlament. Konstytucja islandzka gwarantuje przy tym największe uprawnienia prezydentowi, a znacznie mniejsze premierowi, choć rząd posiada faktyczne prawo inicjatywy ustawodawczej i często je wykorzystuje. W przypadku parlamentu zakres władzy jest już znacznie większy, niż rządu. Parlament Islandii, Althing, jest instytucja jednoizbowa, w której zasiada obecnie 63 parlamentarzystów wybieranych co 4 lata w wyborach bezpośrednich. Czynne i bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom Islandii powyżej 18 roku życia. Parlament Islandii posiada prawo inicjatywy ustawodawczej oraz uchwala ustawy, akceptuje zmiany w konstytucji, zatwierdza wprowadzenie ustawodawstwa wyjątkowego w sytuacjach nadzwyczajnych, oraz decyduje o dymisji rządu (wotum nieufności). Choć więc faktycznie to prezydent od zawsze pełnił tu rolę najważniejszego lidera kraju, Parlament ma znaczący wpływ na sytuację polityczną w kraju.
Zainteresował Cię ten temat? Dowiedź się kto rządzi w Finlandii.